Para nedir?

Gelin size bugünün ekonomisine paranın ne olduğunu kısa bir açıklamasını yapayım. Aynı zamanda mali zekanın günümüzde neden hiç olmadığı kadar önemli olduğunu da açıklamasıdır bu. Bugün mali zekanız, sizin gerçek paramızdır.

TAKAS

Para olmadan önce takas vardı. Örneğin ben domates yetiştirir ve yumurta istersem tavuk yetiştirme 2 domates verip 2 yumurta alabilirdim. Takas domateslerin ihtiyacım olan şeylerle değiş tokuş edebildiğin müddetçe etkendi ama kimse domates istemezse aç kalırdım.

Meta

İnsanlar daha medeni geçtikçe takas değiş tokuş un etkin yolu olmaktan çıktı. Paranın eski biçimleri, deniz kabuğu, boncuk renkli taşlar, ok uçları ve insanların kıymetini simgesi adlı ettikleri başka her şeydir. Mesela 2 yumurtaya ihtiyacım yoksa tavukçu 2 domates verip ondan yumurta yerine 2 deniz kabuğu alabilirdim. Böylece deniz kabuklarını benim istediğim bir şeye sahip olan biriyle değiş tokuş edebilirdim.

Binlerce yıl boyunca altın ve gümüşü ulaşan insanlar bu şekilde para olarak kullanmak için bu kıymetli madenlere değer verdiler. Altın ve gümüşün asli değeri vardı. Yani mücevher gibi paradan başka bir şey olarak kullanılabilirler. Dolayısıyla gerçek paranın asli değeri vardır.

Gerçek para kesin olarak ölçülebilir mi? Gerçek para yıllarca saklanabilirdi. Altın ve gümüş uzun mesafelerde taşımaya yetecek kadar katıydı. Domates ve yumurta asli değerlerini muhafaza etmelerine yetecek kadar dayanmaz vardı. Petrol gibi şeylerin de asli değeri vardır. Ölçülebilirler ama sorun şudur ki, cüzdanınızda öyle kolayca taşınmazlar.

Senet

Altın ya da gümüşü olan biri için göz kulak olacak birine bırakması daha güvenceli 7 kişi altın ya da gümüşü kasası olan birine teslim eder. O şahısla karşılığında bir senet verirdi. Bu en eski kağıt para biçimlendirme elerinden biriydi. Senet paraydı, yıllar içinde kişi altın ya da gümüş yerine senedi yanında taşır ve onunla alacağını alırdı. Senin elinde olan kişi daha sonra altın ya da gümüşü muhafaza edene gider ve kıymetli madenlerle senedi takas ederdi.

Seneler geçtikçe bu kıymetli şeyleri, muhafaza yerleri günümüzün modern bankaları hâlini aldı. Çok geçmeden insanlar altın ve gümüşten ziyade banka dekontu ile ticaret yapma fikrine alıştılar, insanlar. Bankacılara güvendiği müddetçe senetlerle ticaret yapmaktan mutluydu.

İtibari para

Bugün para sistemimiz tamamıyla fiattır. Fiat basitçe bir emir veya keyfi karardır. Dolayısıyla fiyat para yani itibari para hükümetin kendi itibarından başka onu destekleyecek hiçbir şey olmadan kararla çıkarttığı paradır. Asli değeri olmayan insan yapımı paradır. Paramızı basan darphane her ay 18 ton mürekkep kullanarak 24 saat sadece para basmaktadır.

Paramızın asli değeri olmadığından ve borçlara dayandığından aslında hiçbir değeri yoktur. Paramız gerçek de bir borçtur. Hükümetler sizi bu insan yapımı parayı kabul etmeye zorlayan yasalar çıkartır. 

Basitleştirmek için itibari parayı açıklamakta bir kredi kartı örneği kullanacağız. Bir banka size kredi kartı gönderdiğinde teknik olarak alacak bakiyenize hiçbir para mevcut değildir, ne de borç vardır.

Dolayısıyla 10.000 liralık alacak bakiyeniz varsa bankada onu destekleyecek 10.000 TL yoktur. Bir kredi kartı üstünde sizin adınız ve bazı numaralar bulunan bir plastik parçasıdır. Sadece ne var ki kredi kartını kullandığınız anda okul malzemeleri için 10 TL ödediğinizde mesela o anda 10 TL ve 10 TL borç yaratılmıştır. Bu andan hemen öncesine değin hiçbir şey yoktu. Fakat kartı cihazınızdan geçirdiğiniz anda itibari para sihirli bir şekilde yaratılmış oldu.

Diğer bir deyişle kredi kartını kullandığınız anda dünya ekonomisine sihirli bir şekilde 10 $ eklediniz. Ayrıca 10 TL pasif yani borç dünya ekonomisine aynı 10 TL geri ödeme sözü yarattınız. Günümüz ekonomisinde kimse sizden borcunuzun tamamıyla ödemenizi istemez. Borcunuzun hepsini öderseniz para ortadan kaybolur. Bu nedenle kredi kartı şirketleri parayı geri ödemenize asla istemezler. 10 doları 5 gün içinde öderseniz. Bilanço şöyle görünür.

Bankalar aktif ve pasif sütunlarında sıfır dolarla para kazanamazlar. Teknik bakımdan bankalar ve kredi kartı şirketleri dijital para yaparlar. Bu olmayan parayı borç verir ve sonra yoktan var edilmiş bu dijital para için ödenen faiz üzerinden para kazanırlar.

Sizin kişisel mali tablonuza geri dönelim. Banka sizin 10 TL kredi kartınızdan harcamanızı ve borcu asla ödememenizi ister. Onlar sizin faizi sonsuza kadar ödemenizi isterler. Bankanın görmek istediği şudur:

Mali Tablonuz:

Bu kavramı anlamak için bir an durup düşünün. Bunu anlamanın zor olmasının nedeni bankanın gerçekte 10 dolarının olmamasıdır. Siz kredi kartınızı kullandığınız anda yoktan var edilmiştir. Banka sizin borç alınan 10 $ bankanın yoktan var ettiği para ödeninceye kadar faiz ödemenizi. Bu örnekte %20 ister, başka bir deyişle modern para sadece kredidir geri ödenecek borçtur, o kredi somut bir destekleyen olmadan bir kaynaktan diğerine hareket eder.

Sistem sadece borçlular faiz ödemeye devam ettiği müddetçe işler .Son olarak riskli mortgage çöküşü sırasında riskli borçlular asgari ödemeleri yapamayınca sistem durdu. Borçları ödemeyi durdurunca dünyanın tüm kredi sistemi tuvalet misali tıkandı. Ne yazık ki bu problem. 1971 den bu yana kanalizasyon borularını tıkıyor. 

Fakat zamanı geriye alma umuduyla beklemektense zenginlerin görüşü, maliye eğitimi gündeme getirmektir. Aktif ile pasif arasındaki farkı ve kendi parasını basmayı öğrenmek isteyenlerin mali zekasını ve mali iq kullarını yükseltme vaktidir. Günümüz ekonomisinde bilginiz veya mali IQ’nuz Sizin gerçek paranızdır.

Bir de insanların sıkıntı içinde olmalarının asıl nedeni, evler, arabalar ve televizyonlar gibi her ay faiz biçiminde paralarına mal olan pasif varlıklar satın almak için borç almaları. Fakat bunun hiç gelir yaratmaması ve zaman içinde değer kaybetmesidir. Bu mallar aslında onları yoksul ulaştırır. Öte yandan insanlar kiraya verilen mülk ya da gelir yaratan iş kurmak gibi aktif satın almak için borçlandıkları da zenginleşeceklerdir.

Altın, petrol, gümüş, arazi gibi emtia sanayi çağında gerçek servet sağladı. Bununla birlikte enformasyon çağında bu emtianın kendisi sizi zengin etmez. Sizi zengin eden bu emtiaya dair bilgidir.

Enformasyon çağında gerçek servet sizin mali zekanızdır. Derine inersek, bugün hepimiz gayrimenkule, hisse senetlerine, altına, petrole ve ticarete yatırım yaparak para kazanılabileceğini ve kaydedilebileceğini biliyoruz. Bir başka deyişle sizi zenginleştiren maddi varlıklar değildir. Bugün gerçek servet, mali enformasyondan fazlasıdır. Enformasyonu işlemek ve kişisel servete çevirmek için mali zekadır. Gereken enformasyon çağında gerçek servetiniz gerçek aktifiniz, mali IQ’nuzdur.